Khôn ngoan hơn thuật toán

Làm thế nào giữ được quyền kiểm soát trong một thế giới tràn ngập thuật toán đánh bại chúng ta trong môn cờ vua, tìm người yêu cho chúng ta, và bảo chúng ta “500 mét nữa rẽ phải”.

Các nhà tiên tri ngày tận thế do công nghệ dự đoán robot sẽ thống trị thế giới, cho con người ngửi khói. Những người ủng hộ công nghệ cho rằng thay thế con người bằng phần mềm có thể khiến thế giới trở thành một nơi tốt đẹp hơn — trong khi các nhà phê bình cảnh báo hắc ám về chủ nghĩa tư bản giám sát. Mặc dù khác biệt quan điểm về tương lai, họ đều nhất trí: máy móc sẽ sớm làm mọi việc tốt hơn con người. Trong Khôn ngoan hơn thuật toán, Gerd Gigerenzer chỉ ra lý do tại sao điều đó không đúng và cho chúng ta biết cách để có thể kiểm soát trong một thế giới có nhiều thuật toán.

Máy móc được tăng cường sức mạnh trí tuệ nhân tạo giỏi một số việc này (chơi cờ), nhưng không giỏi những việc khác (quyết định sinh tử hoặc bất cứ gì trong những hoàn cảnh bất định). Gigerenzer giải thích tại sao thuật toán thường thất bại trong việc tìm đối tác lãng mạn cho chúng ta (tình yêu không phải là cờ vua), tại sao thẩm phán và cảnh sát ngày càng dựa vào thuật toán “hộp đen” không minh bạch để dự đoán liệu một bị cáo có tái phạm không hoặc có đến hầu tòa không. Ông trích dẫn phim bộ truyền hình Black Mirror, xem xét nghịch lý về quyền riêng tư (mọi người muốn quyền riêng tư nhưng lại tiết lộ dữ liệu của họ) và giải thích mạng xã hội mê hoặc chúng ta bằng cách lập trình phần thưởng không liên tục dưới dạng nút “thích”. Gigerenzer nói với chúng ta rằng không nên tin tưởng công nghệ thông minh một cách vô điều kiện, nhưng cũng không nên sợ hãi nó một cách thiếu hiểu biết.

Giữ được thái độ tỉnh táo khôn ngoan nghĩa là hiểu tiềm năng và rủi ro của công nghệ số, và kiên định chủ động trong thế giới đầy rẫy thuật toán.

Chúng ta đều nói về thế giới tương lai mà chúng ta và con cháu chúng ta mong muốn được sống ở đó. Sẽ không có câu trả lời duy nhất. Nhưng sẽ có thông điệp phổ quát ứng với mọi tầm nhìn. Mặc cho (hay bởi vì) — tiến bộ công nghệ nên chúng ta cần phải sử dụng não của mình nhiều hơn bao giờ hết.